Is jezelf wegcijferen voor jou dagelijkse kost? Ben jij er meer voor anderen dan voor jezelf, zodat zíj vooral maar weer blij zijn, op tijd naar huis kunnen of hun geklaag kwijt kunnen? Mooi. Of nou ja, niet zo mooi. Maar wel interessant, want dan is dit artikel iets voor jou.
En ik gok dat je jezelf hier wel enigszins in herkent; mijn ervaring leert me namelijk dat jij als je dit leest (of misschien ben je wel een MindMemo-lezer) eerder te véél voor anderen klaarstaat dan dat je alleen maar aan jezelf denkt. Op zich een mooie kwaliteit, maar slaat dat door? Dan heb je daar last van. Jezelf wegcijferen maakt je namelijk niet gelukkig (en wel heel moe en gefrustreerd).
In dit artikel deel ik een inzicht dat helpt het wegcijfer-patroon te doorbreken. Maar daarvoor moeten we eerst onderzoeken hoe jezelf wegcijferen samenhangt met anderen helpen.
Jezelf wegcijferen om anderen te helpen
Wie zichzelf wegcijfert, besteedt veel tijd en energie aan het helpen van anderen. Je stelt immers andermans verlangens en behoeften boven die van jezelf.
En met helpen bedoel ik niet alleen praktische zaken (de kinderen uitlaten, de hond in bed leggen, aan je partner uitleggen waarom de kinderen onder de modder zitten en er een hond in bed ligt). Ik bedoel evengoed zaken zoals: je wilt iemand opvrolijken, een luisterend oor bieden, meedenken over oplossingen voor die slakkenplaag bij de buren.
Laten we eerlijk zijn: als het je geen fluit kon schelen hoe het met anderen gaat, zou je wel wat meer aan jezelf toekomen, toch?
Kortom, als je jezelf wegcijfert ben je waarschijnlijk ook (op z’n minst een béétje) helpaholic.
Een belangrijk inzicht, want stoppen met jezelf wegcijferen wordt gemakkelijker als je het verschil herkent tussen helpen om te helpen en helpen om je goed te voelen.
De altruïst versus de helpaholic
Maak kennis met de (ietwat platgeslagen) altruïst en helpaholic.
De altruïst helpt vanuit de intentie om te helpen. Zij cijfert zichzelf niet weg, want het helpen gaat nooit ten koste van zichzelf – dan zou ze het niet doen. Misschien geeft het helpen voldoening, maar daar doet ze het niet voor. Het helpen is de reden, het goede gevoel het bijproduct.
(Nieuwsgierig naar een ander bijproduct van altruïsme? Je wordt er warm van. Letterlijk. Althans, dat stellen onderzoekers die de altruïst iets minder platgeslagen hebben dan ik.)
De helpaholic helpt daarentegen vanuit de verwachting zich daardoor goed te voelen. Het goede gevoel is de reden, helpen de manier om daar te komen.
Meestal zoekt de helpaholic dat gevoel bij de ander: waardering, erkenning, de bevestiging belangrijk of slim of aardig te zijn. Of soms wil ze vooral een gevoel vermíjden, bijvoorbeeld als ze de diepere overtuiging heeft een egoïst te zijn en hard haar best doet om die ‘pijn’ maar niet te voelen en dus in overdrive gaat om het tegendeel te bewijzen.
En soms zoekt ze niet per se waardering bij een ander, maar helpt ze tóch niet primair om te helpen. Ze knoopt geen gesprek aan uit oprechte interesse, maar om zich ‘sociaal’ te voelen. Of ze stapt na het organiseren van dat benefiet-avondje in bed en voelt zich net zo’n gemaskerde, ondergewaardeerde stripboekenheld: ‘Als de mensheid toch eens wist hoe hard ik mijn best voor iedereen deed..’
Hoe dan ook, de helpaholic loopt het risico zichzelf weg te cijferen, want helpen moet en zal.
Jezelf wegcijferen: vanuit welke intentie help je eigenlijk?
Nu bén je niet de altruïst of de helpaholic; je hebt ze allebei in je. De vraag is dus vanuit welke intentie je in een bepaalde situatie helpt. Omdat je iets goeds voor iemand wilt doen of omdat je – onbewust – op zoek bent naar een goed gevoel? Oftewel: gedraag je je als een helpaholic of als een altruïst? Als je jezelf vaak wegcijfert, is die vraag goud waard.
Het volgende praktische voorbeeld gebruik ik weleens in coaching, om het verschil nog duidelijker te maken. Je rijdt in het verkeer en geeft een wandelaar voorrang terwijl dat niet had gehoeven. Vervolgens steekt diegene over zonder enige blijk van waardering. Geen opgestoken handje of zelfs maar een halve glimlach.
Wat is jouw reactie? Mompel je een sarcastische: ‘Nou, graag gedaan hoor!’? Dan stond jouw actie niet los van wat de ander daarvan zou vinden of mee zou doen. Het was waarschijnlijk dus niet de altruïst in jou die de wandelaar voor liet gaan.
Maar ben je tevreden omdat jij graag voorrang wilde geven en dat gedaan hebt? Dan was de altruïst in jou aan het werk. Je intentie was helpen – ongeacht de reactie van de ander. Natuurlijk kun je alsnog genieten van eventuele waardering; je vindt het vast gezelliger als je een duimpje krijgt. Maar je bent niet gefrustreerd of teleurgesteld als je die níet krijgt. Want daar was het je niet om te doen.
Je gevoel vertelt je dus veel over waar je staat. Je kunt jezelf ook deze vraag stellen: stel dat je vooraf geweten had dat de wandelaar zonder op- of omkijken zou oversteken, had je het dan nog steeds gedaan? ‘Ja,’ zegt de altruïst in jou. ‘Nee,’ mompelt de helpaholic.
De altruïst in de praktijk brengen
Die altruïstische mindset klinkt simpel, maar ernaar leven? Dat is soms nog best lastig. Bijvoorbeeld omdat je ego protesteert. Of omdat je ego protesteert. Of misschien omdat je ego protesteert.
Je ego is namelijk bang dat het in de steek gelaten wordt. Of dat het te weinig liefde, erkenning, geld of status krijgt. Of dat de wereld vergaat.
Bovendien is het bij jezelf vaak lastig om te herkennen wanneer je vanuit de helpaholic opereert. Zeker als het gaat om mensen die dichtbij je staan. Zie deze voorbeelden waarin de helpaholic actief is:
- Je stuurt een vriendin een verjaardagskaartje en zij zegt daar niets over. Geen bedankje, niets. Je wordt chagrijnig.
- Je hebt een collega geholpen zijn deadline te halen en bent teleurgesteld als hij jou niet erkent voor je moeite.
Ter vergelijking: had de altruïst de boel aangestuurd? Dan was je tevreden geweest, omdat jij had gedaan wat jij wilde: dat kaartje sturen of die collega helpen. De voldoening was dan gekoppeld aan je eigen gedrag – aan het helpen zelf – en niet aan het gedrag van de ander.
Nu denk je misschien: ‘Maar het is toch gewoon rédelijk dat mensen je bedanken en erkennen?!” Natuurlijk wil je dat je relaties in balans zijn en dat je in algemene zin gezien en gewaardeerd wordt. Maar dat betekent niet dat je die behoefte vanuit een soort ruilhandel hoeft te stillen: ik help jou, jij geeft mij erkenning! Dan wordt voor anderen klaarstaan jouw route naar liefde, in plaats van dat je voor anderen klaarstaat omdát er liefde is.
(Trouwens: wanneer je een bepaald gevoel probeert te krijgen via een ander, is de vraag wie je nu echt probeert te helpen: de ander of jezelf? Zelfs al komt het uit een goed hart!)
Van jezelf wegcijferen naar de altruïst omarmen
Geef je de altruïst meer ruimte? Dan creëer je meer rust en verminder je stress. Want hoe meer je alleen helpt als dat uit een oprechte intentie voortkomt:
- hoe meer energie je overhoudt voor jezelf én anderen (dat is de paradox!);
- hoe minder snel je jezelf wegcijfert en over je grenzen heengaat, omdat je alleen geeft als je daar ruimte voor hebt;
- hoe minder je stemming afhangt van wat anderen doen en laten.
(Koppel je vaak je tevredenheid aan resultaten en meningen van anderen? Lees ook meer over perfectionisme en ontdek welk type perfectionist je bent.)
Bang dat ‘alleen helpen vanuit oprechte intentie’ betekent dat je een egoïst wordt? Hoeft niet. Helpaholics zijn in mijn ervaring altijd vriendelijke, betrokken mensen die graag iets goeds doen voor de wereld. Dat helpen gebeurt dus vanzelf wel, maar dan vanuit de juiste intentie.
Kortom, interessant om eens extra op te letten. Wanneer is de altruïst in jou aan het werk en wanneer de helpaholic? Voel je het verschil? Lukt het om al vóór je iemand begint te helpen te herkennen vanuit welke intentie je dat wilt doen? Zo train je je bewustzijn en wordt stoppen met jezelf wegcijferen een stuk gemakkelijker.
Veel plezier met oefenen! Oh, en onthoud: anderen helpen is een plus, maar cijfer je jezelf daarbij te vaak weg? Dan houdt iedereen uiteindelijk nul over.
