Laatst was mijn stiefdochter naar een theatervoorstelling geweest. Hoe het was, had ik gevraagd. Leuk, had ze geantwoord. Alleen – en intussen begon ze te giechelen – had ze zichzelf wel ergens op betrapt: ze had telkens de neiging gehad om ‘stukken door te spoelen’.
Ik beeldde me in hoe ze daar zat, weggezakt in een roodfluwelen stoel, haar vinger zwevend, zoekend naar een scherm dat er niet was. Ik moest lachen om het idee.
‘Nee echt!’ riep ze uit. ‘Ik had seríeus die neiging! Dan bewoog mijn hand gewoon, en zodra ik me herinnerde dat doorspoelen niet kon, raakte ik gefrustreerd. Alsof je er zo aan gewend bent om… alles verder te kunnen scrollen.’
Ik vroeg of de voorstelling soms saai was geweest – nee – en of ze dan alleen de saaiere stukken had willen doorspoelen – nee, zei ze weer; ze had eigenlijk continu die behoefte.
Ze keek naar de grond. ‘Eigenlijk was ik meer bezig met telkens willen dat de voorstelling ‘verder’ was, dan met de voorstelling zelf.’
Toen zei ze zacht: ‘Best wel zonde eigenlijk.’
Cognitief ongeduld
Later die week las ik een artikel in De Groene Amsterdammer over de leescrisis: Nederlandse jongeren behoren tot de minst gemotiveerde lezers ter wereld; volwassenen lezen te weinig, te slecht. In het artikel valt de term ‘cognitief geduld’: je lang en intensief op iets kunnen concentreren.
En dat vermogen blijkt nogal belangrijk te zijn, wil je ten volste groeien, leren, en ervaren. Zo schrijft Tamar de Waal in het artikel: ‘Cognitief geduld is nodig voor inzicht in complexiteit, reflecteren op ideeën en waarden, het combineren van informatie, creativiteit en fantasie, zelfkennis, synthese – en daarmee vooruitgang […].’
Volop vruchten te plukken dus – en gelukkig kun je cognitief geduld dan ook trainen. Hoe? Volgens De Waal met ‘diep lezen’. Oftewel: langdurig verzonken zitten in een boek of lange tekst. Zonder bliepende telefoon ernaast dus. En zonder scrollende vinger die hele delen overslaat.
Van diep lezen naar diep leven
Toen ik dat las, dacht ik aan mijn stiefdochter. Zo heet het dus: cognitief ongeduld. Haar doorspoel-neiging weerspiegelt een collectief patroon. Wat betreft het lezen van boeken (en het kijken van theatervoorstellingen), maar ik zou het breder willen trekken: wat betreft het leven.
Want soms krijg ik het gevoel dat we alles op ons pad zo snel mogelijk wegswipen, niet alleen smachtend naar leuker, interessanter, méér, maar ook naar korter, simpeler, mínder.
Hap-slik-weg-en-door dus. Liefst in 280 tekens. Of met een plaatje. Hoe minder moeite, hoe beter.
Nu zeg ik dit niet om moralistisch te doen (het is ook niet dat ík hier immuun voor ben). Ik zeg het omdat het volgens mij betekent dat we kansen missen. Want het leven openbaart zich niet in 280 tekens, maar vooral tussen de regels door.
Anders gezegd: juist als je langer en meer diepgaand met iets bezig bent, leer je, groei je, ontdek je dingen die je anders niet had ontdekt. Je legt verbanden, past ideeën toe op verschillende situaties, gaat meer begrijpen van de wereld en jezelf. Kortom, het brengt inzicht, reflectie, creativiteit, zelfkennis – en daarmee vooruitgang.
Voor de goede orde: ik heb het dus niet over mindful leven (met minder gedachten meer in het moment zijn). Dat is óók waardevol, maar ik bedoel nu juist dat je ergens helemaal in opgaat. En dat je erover nadenkt, er kritisch naar kijkt, ideeën en associaties laat opborrelen, de boel uitpluist en herkauwt en analyseert. Of het nu een boek is of een gesprek, een voorstelling of een levensthema.
Minder maar méér
Kortom, ik vraag me af: wat zou er gebeuren als we ons cognitieve geduld wat vaker zouden trainen? Als we langer en intensiever onze aandacht richten op mínder dingen? Van ‘diep lezen’ naar ‘diep leven’, zeg maar.
Eén boek in plaats van honderd social media quotes. Eén echt gesprek in plaats van twintig appjes. Eén maand waarin je je helemaal toewijdt aan één aspect van je persoonlijke ontwikkeling, in plaats van de hele tijd van life-hack naar life-hack hollen.
Niet dat alle social media quotes, appjes of life-hacks weg moeten. Maar dat ze niet ten koste gaan van het langere, het verdiepende, het ergens induiken en vervolgens als een net wat rijker, wijzer mens naar de oppervlakte drijven – niet rijker of wijzer omdat je meer informatie hebt opgezogen, maar omdat de informatie iets in je heeft veranderd.
Goed, tot slot aan jou de uitnodiging: als je het interessant vindt, oefen deze week dan eens met ‘diep leven’. Kies iets en dompel je erin onder. Lees een goed boek eens twee keer en kijk of je nieuwe inzichten krijgt. Negeer de headlines in het nieuws en gebruik je scroltijd om een achtergrondartikel te lezen. Of luister een muziekstuk eens met al je aandacht en verken de klanken, de woorden, wat het met je doet en waaraan je wordt herinnerd. Speel ermee zou ik zeggen, want mijn ervaring is: hoe dieper je duikt in de dingen om je heen, hoe interessanter en leuker het vaak wordt.
En bovendien, ik weet niet hoe het met jou zit, maar dit is hoe ik het zelf zie: ik heb dan misschien niet overal invloed op in het leven, maar dít wil ik zeker voorkomen: dat ik, als ik later terugkijk, mezelf zie zitten, weggezakt in een roodfluwelen stoel, wanhopig swipend in het duister op een scherm dat niet bestaat. Want dan, terwijl het doek al valt en de mensen klappen, zou ik maar één ding weten te zeggen tegen mijn eigen, ongeduldige ik.
‘Best wel zonde eigenlijk.’
Dit stuk was oorspronkelijk een MindMemo, mijn om-de-wekelijkse mail met voer voor je mindset. Ik zet de meeste MindMemo’s niet op deze website, dus wil je niets missen? Hier kun je je gratis aanmelden.
