Meditatie. Ik ben helemaal om, en al jaren inmiddels. Niet alleen vanwege de hoeveelheid wetenschappelijke onderbouwing voor de positieve effecten ervan: van een beter geheugen tot mentale gezondheid tot positievere relaties. Want hoewel dat allemaal mooie voordelen van mediteren zijn, is dit de reden dat ik er zo’n fan van ben geworden: mediteren kan enorm veel betekenen voor de relatie met jezelf, anderen en het leven. Maar misschien niet op de manier waarop je denkt.
Laat ik voor mezelf spreken: vroeger dacht ik dat mediteren vooral gaat om je hoofd leegmaken. Om in het hier-en-nu zijn. Om even niet in die eindeloze slinger psychische botsautootjes vastzitten, ook wel bekend als ‘gedachten’.
Natuurlijk, meditatie kan zeker helpen je kalmer te voelen. Maar tot rust komen blijkt maar een deel van het verhaal te zijn. De voordelen van mediteren strekken namelijk veel verder dan dat. En toen ik ontdekte welke andere, nog veel zoetere vruchten je erdoor kunt plukken, ging ik totaal anders naar meditatie kijken. Bovendien hielp dat inzicht me om het eindelijk wél vol te houden in plaats van dat kussen na drie fanatieke dagen weer in de hoek te mikken.
Kortom, reden genoeg voor een artikel over dit mooie onderwerp. Om te beginnen: wat is mediteren nu precies?
Wat is mediteren?
Over mediteren kun je hele boeken volschrijven, wat dan ook talloze mensen gedaan hebben. Dat ga ik niet doen. Bovendien: er zijn allerlei vormen van meditatie. Maar als ik heel kort samenvat wat ik in dit artikel met mediteren bedoel (vanuit de Vipassana-traditie), dan zou ik het als volgt omschrijven:
- Je zit (of loopt heel rustig) en richt je aandacht op bijvoorbeeld je adem.
- Na een tijdje ontdek je dat je aandacht is afgedwaald, of dat er gedachten, emoties of sensaties zijn.
- Je wordt je bewust van de manier waarop je vervolgens reageert op dat afdwalen of op die gedachten, sensaties of emoties.
- Je oefent om zonder oordeel je aandacht terug te brengen naar je adem.
Simpel. In theorie. Het enige wat je dus hoeft te doen, is je aandacht ergens op richten en als je afdwaalt je aandacht terugbrengen, zo vriendelijk als je kunt, en zonder je rot te voelen over het afdwalen. En zonder je rot te voelen als je je toch rot voelt.
En dat opnieuw te proberen.
En opnieuw. (Lees meer over de kunst van niet-reageren.)
Maar: wat brengt dit je nu eigenlijk?
Voordelen van mediteren: ontdekken hoe je denkt
Allereerst: er zijn zoals gezegd allerlei vormen van meditatie, met verschillende technieken, tradities, doelen. Echter, overkoepelend zou ik een van de belangrijkste doelen (een ‘rode draad’) omschrijven als: loskomen van je oordelen en inzicht krijgen in hoe je denkt. In stilte ‘zijn’, zonder afleiding, betekent namelijk automatisch: een ontmoeting met je eigen geest.
En die geest blijkt, hoewel vanuit de beste bedoelingen, nogal wat illusies te koesteren. We nemen de werkelijkheid namelijk op een behoorlijk vervormde manier waar, en meditatie kan helpen die verschillende vervormingen te ontdekken en in sommige gevallen te doorbreken – en vervolgens vanuit meer innerlijke rust, vrijheid en liefde te leven. Ontsnappen uit de gevangenis van de menselijke geest, zeg maar.
(Je kunt hier zo ver in gaan als je wilt. Zo schreef ik eens een essay over mentale gezondheid en het veranderen van onze kijk op depressie door toepassing van een inzicht uit een boek van de Dalai Lama: namelijk dat verschijnselen nooit op eigen kracht bestaan.)
In dit artikel wil ik het iets kleiner houden. Zo kom je in meditatie vroeg of laat in aanraking met dat onvriendelijke, strenge stemmetje dat zegt dat je een prutser bent, of dat je ‘perfect’ moet mediteren (wat dat ook betekent). Of dat je een egoïst bent als je deze tijd voor jezelf neemt.
Dit stemmetje vertelt je óók iets over hoe je buiten meditatie met jezelf omgaat. Want dat stemmetje ontstaat niet door te mediteren, het wordt simpelweg uitvergroot (of liever: harder gezet) door de stilte en het gebrek aan afleidingen.
Een voorbeeld: je denkt steeds ‘houd toch eens op met denken, je mag niet denken, je mediteert fóut!’ Dan bestaat de kans dat je ook op andere vlakken trekjes van perfectionisme vertoont.
Of je blijkt niet zozeer vervelend tegen jezelf te doen, maar telkens afgeleid te worden door gedachten over ánderen (vervelende collega’s, timmerende buren, je partner die vast weer te laat komt). Of gedachten over het verleden (malen over wat je hebt gezegd, voorbije situaties in je hoofd herhalen), of juist gedachten over de toekomst (piekeren, eindeloos dingen plannen). En misschien merk je wel dat je direct gefrustreerd raakt als iets of iemand je stoort in je meditatie en je moeite hebt om rustig bij jezelf te blijven.
Kortom: je geest barst los. En vertrouw er maar op dat wat je hier tegenkomt, je iets vertelt over hoe je geest ook in je dagelijks leven gewend is zich te gedragen – of het nu bewust is of onbewust. Je krijgt dus een mooi inkijkje in je patronen van denken, doen, voelen, reageren. En vanuit dat inzicht kun je er vervolgens mee oefenen die patronen te doorbreken.
Mediteren voor vriendelijkheid naar jezelf
Goed, een van de voordelen van mediteren is dus het ontwikkelen van meer inzicht in hoe je denkt, voelt en handelt. Daarnaast train je je aandachtsspier; dat spreekt denk ik wel voor zich. Bovendien leer je om vriendelijker tegen jezelf te zijn. Hoe? Bijvoorbeeld door de onvermijdelijke opploppende gedachten te laten voor wat ze zijn en jezelf er niet om af te straffen. Je traint jezelf om minder te oordelen over jezelf en uiteindelijk ook anderen. Simpelweg door telkens weer te oefenen met niet-reageren op het afdwalen, het simpelweg waar te nemen vanuit een nieuwsgierige, milde en neutrale houding.
Hoe vaker je mediteert, hoe sneller je doorhebt wanneer gedachten opploppen en hoe beter je je aandacht terug kunt brengen zonder lullig tegen jezelf te doen. Het mooie daarvan is: dit zal daardoor ook gemakkelijker worden in het dagelijks leven. Als iemand je afsnijdt in het verkeer. Of als je kritiek krijgt. Je bent je bewuster van je gedachten en gevoelens. Je kunt beter je aandacht richten in plaats van dat die ongewild bij allerlei negatiefs rondhangt, of all over the place is. En je bent milder tegen jezelf en anderen.
(Lees meer over hoe gedachten lijden veroorzaken – en wat je eraan doet.)
Mediteren zonder eisen
Als je gaat mediteren vanuit de mindset zie ik net beschreef, wordt mediteren ineens een stuk boeiender. Het is niet langer ‘slechts’ een tool om meer rust in je hoofd te krijgen, maar óók een duurzaam hulpmiddel bij je persoonlijke groei. Het helpt je om vriendelijkheid en bewustzijn te trainen, en jezelf en je patronen te leren kennen (net zoals sport dat kan doen trouwens).
Dat is dus goed nieuws, de lat mag wat omlaag:
- Je hoeft niet tot levensveranderende inzichten te komen terwijl je transformeert in een verlichte monnik.
- Je hoeft geen spontane innerlijke rust en volledige zelfacceptatie te ervaren.
- Je hoeft geen kalm, gedachte-vrij brein van jezelf te eisen.
- Je hoeft eigenlijk.. eh: vrij weinig. Je kunt niet ‘fout’ mediteren.
Klaar voor?
Oké, tijd voor actie. Ga ergens zitten. Richt je aandacht op je ademhaling: het geluid, het gevoel in je buik of keel – het maakt eigenlijk niet eens uit hoe of wat. Gewoon met je aandacht naar je adem. (Je kunt ook een ander ‘object’ kiezen om je op te richten, maar de adem is zo geschikt omdat ze deel van je lichaam uitmaakt en je zo per definitie de brug slaat naar het hier-en-nu, en omdat je adem steeds hetzelfde is maar tóch beweegt, wat het net wat makkelijker maakt om erop te blijven focussen.)
Zoals we hebben gezien, is het nu een kwestie van tijd voordat je met je gedachten ergens anders bent. Bij de vraag of je vanavond wraps of taco’s zal maken bijvoorbeeld. Zodra je dat doorhebt, keer je vriendelijk (lees: zonder gevloek op jezelf) terug naar je adem.
Nu komt dat magische moment: in het begin word je natuurlijk tóch boos op jezelf en daarna boos omdat je niet boos mocht worden. Of je hebt allerlei gedachten over hoe je geen gedachten zou moeten hebben. Dit is naast frustrerend natuurlijk nogal komisch als je er van een afstandje naar kijkt. Om je eigen brein glimlachen is dus toegestaan.
Bedenk: dít is dus een van de belangrijkste ideeën achter meditatie – duizend keer in gedachten afdwalen of in emoties verzanden, en duizend-en-een keer terugkeren. Hier gebeurt het. Hierin schuilt de kracht! Je doet het werk!
Benut de voordelen van mediteren!
Dus, lieve lezer: pak vandaag nog een momentje en ga aan de slag. Al is het één minuut. Focus op je ademhaling en oefen met vriendelijk zijn voor jezelf. Wat heb je te verliezen?
Oh, en een laatste zetje in de goede richting: kies wraps. Zo, weer wat keuzestress bespaard. Kun je die vrijgekomen twee minuten mooi gebruiken om te mediteren. Succes!
